Het valt me zwaar tegen zo’n lijn uit te zetten. Ik vind wel onderwerpen, maar weet ze vooralsnog nauwelijks uit te werken. Misschien zit er te dicht op, of heb ik meer feedback nodig. (Of zit het dieper, herinnert mij dit aan mijn oude aversie tegen het ‘vooruit programmeren’?)
Ik heb nu iets geprobeerd met bier:
Bier was van oudsher de volksdrank in de lage landen, omdat gewoon water drinken ongezond was. Het meest gangbare brouwsel was slechts licht alcoholisch en werd eveneens door kinderen gedronken. Met name in de steden werd het water gehaald uit de grachten, die ook dienden als riool en wasplaatsen. Toch was ook voor de brouwerij water van een zekere kwaliteit nodig. In veel steden was er dus de zorg om wat er al dan niet de gracht inging.
Voor circa 1320 werd er alleen gruitbier in Holland gebrouwen; gruit was een mengsel van kruiden. Door het gebruik van hop kreeg het een betere smaak en bleef het langer houdbaar. Dit stimuleerde de export van met name Haarlems, Delfts en Gouds bier, vooral ook omdat lagere loonkosten het goedkoper maakten dan het oorspronkelijke hopbier uit het Hanzegebied. Bovendien werden er importbeperkende maatregelen getroffen door de graven van Holland. Er kwam een belasting op hop, die er ook al was op gruit.
Kies een bierstad: Gouda Haarlem Delft Afhankelijk van de keuze ga je sneller voor- of achteruit, omdat bijv. de Haarlemse brouwerij eerder terugvalt (va ± 1540), maar ook de Delftse & Goudse hebben te lijden, met name in de 80jarige oorlog (va ± 1570). Delftse brouwers wijken uit naar Haarlem, Dordrecht en Breda. De af te leggen afstanden spelen ook mee (Delft ligt gunstig tov het zuiden, naar het noorden is er de hindernis Leidschendam in de Vliet; vanuit Haarlem moet je voor het zuiden over Gouda (de ordinaris vaert) en dat is oponthoud en tol betalen. Haarlems bier werd ook veel verkocht in Noord Holland en Friesland.
Is het mogelijk iets met in- & verkoop te doen? Bijv. voor een vastgesteld bedrag inkopen van verschillende biersoorten (per vat): hopbier (duurder), kuitbier (goedkoper). (Kuitbier is van een grotere partij (24-40 vaten) uit 1 brouwsel; bij hopbier mogen er max. 14 vaten uit een brouwsel gehaald.) Er is ook heel goedkoop, matig bier, scheving-, scharre- of dunbier, vooral door de armen gedronken. En dit dan zien te verkopen in Schiedam, Leiden of Dordrecht? Waarbij aangetekend, dat duur bier minder snel omloopt, maar ook minder snel bederft.
Verkoop in de eigen stad: het door klanten gekocht bier wordt thuisbezorgd door bierkruiers, die een monopolie hebben voor vervoer binnen de stad. Verkocht per vat, halfvat, kwart vat (‘Kinnetje’) of achtendeeltje. (Flessenbier pas in 19e eeuw. ) Verder weg exporteren kan misschien ook? Vooral het Delfts en Gouds (deze het langst) kuitbier is populair in de zuidelijke Nederlanden.
Brouwen is seizoensgebonden: van oktober tot mei.
Een ander onderwerp betreft het doen en laten van Willem van Oranje. Er is een directe connectie naar alle betrokken steden behalve Schiedam.
Na Haarlem 1572, Leiden belegd 1573 – hulp van buiten (Willem zat te Dordrecht), ook van Delft 1574 – bij Gouda oponthoud voor de vloot – vanuit Schiedam: vluchten, blijven of meedoen? 1 april 1572 Den Briel aan de Geuzen – ommekeer in strijd tegen de Spanjaarden – andere steden volgen (Dordrecht juni; Gouda 21 juni; Leiden eind juni; Haarlem 4 juli; Schiedam ±25 juli (tegelijk m. Rotterdam?); Delft 27 juli) 19-23 juli: Staten van Holland te Dordrecht (afgevaardigden v. prins en steden Dordrecht, Haarlem, Leiden, Gouda, Alkmaar, Oudewater, Hoorn, Enkhuizen, Monnikendam, Edam, Medemblik, Gorkum) > prins erkend als stadhouder
1572 Delftse magistraat koningsgezind totdat Lumey aan de poort staat / augustus: WvO te Delft, prinsenhof 1573 Delft versterkt op last van Marnix van Aldegonde – bomen omgehakt en kloosters en huizen gesloopt in de wijde omtrek van de stad 1574 Clarissenklooster herbergt geheim kruitmagazijn ‘Secreet van Holland’ in 1575 slechten de Schiedammers het kasteel van Aleida, opdat bij een eventuele belegering door de Spanjaarden, het niet als verschansing gebruikt kan worden.
Maar wat dan? Ik zie er even geen gat (opening) in.